Mój przyjaciel rekin…
Podwodny świat tętni życiem, pulsuje, zadziwia, oszałamia, wprawia w ekstazę. Ci szczęśliwcy, którym los pozwolił na spędzenie chwil w jego wiecznie zmieniającym się wnętrzu, którzy mieli sposobność podziwiać nieskończoną w różnorodności feerię barw i występujących tu form życia oraz Ci, których zauroczył choć jeden raz ten pełen życia inny niż nasz powierzchniowy świat – tym zostanie już na zawsze wspomnienie i tęsknota, by zbliżyć się do niego, by ujrzeć te cuda raz jeszcze. Elementem tego bajkowego świata jest też otoczony złą sławą występujący już od 400 mln lat
SHARK
My Shark Friend…
Mój przyjaciel rekin…
Polowanie
Środowisko wodne nawet dla świetnie przystosowanych do środowiska rekinów, nie ułatwia polowania czy walki. Z tego powodu rekiny najczęściej starają się rozstrzygnąć ją w jednym starciu, w wyniku gwałtownego ataku ostrymi zębami. Większość z nich zatacza przed atakiem charakterystyczne szerokie kręgi wokół swoich ofiar, wyczekując stosownej chwili do ataku. To też czas na pobranie z wody dodatkowej ilości tlenu, która pozwoli na zwiększony wysiłek podczas polowania. Inne gatunki rekinów, np. żarłacz biały, przystępują do walki od razu po zauważeniu zdobyczy. Pomimo tego, rzadko w całości zjadają swoje ofiary. Najczęściej oddalają się, by w spokoju przełknąć kęs lub w przypływie wywołanego zapachem krwi szału atakują kolejne stworzenie, które zobaczą na swej drodze. Ponieważ woń krwi z ranionych ofiar łatwo się roznosi, w okolicy szybko może zaroić się od innych rekinów. Polowanie znacznie ułatwiają rekinom, umiejscowione na ich pyskach, najbardziej czułe w całym zwierzęcym świecie elektroreceptory. Dzięki nim potrafią one wykryć impuls elektryczny nawet pojedynczego nerwu. Są też szczególnie wyczulone na smak krwi i mają świetny węch.
Polowanie 2
Lecimy do założonego w roku 1652 przez Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską, słynnego nie tylko z powodu pierwszego w świecie przeszczepu serca (3 grudnia 1967 w klinice Grooteschuur - dokonał tego kardiochirurg dr Christiaan Barnard), miasta w pobliżu otoczonego złą sławą Przylądka Sztormów - KAPSZTADU. Na początku XIX wieku, w roku 1806 Kapsztad został zdobyty przez Brytyjczyków. W późniejszym okresie port był ważnym miejscem tranzytowym i strategicznym. Również w czasie wojny burskiej w latach 1899-1902 spełniał zadanie bazy wojsk brytyjskich. Status ten utrzymał także w latach późniejszych.
Nasz wyprawa to, poza lądowym planem zobaczenia w naturze wielkiej Piątki - lwa, bawołu, słonia, nosorożca i leoparda, cel nurkowy - nurkowania z rekinami. Rano po śniadaniu kilkunastominutowa podróż łodzią po Oceanie Indyjskim, na spotkanie rekinów. Nurkowania odbywają się 12 km od brzegu, w okolicy dwóch wysp. Oddzielone są od siebie płytkim i wąskim naturalnym kanałem. Jedna z nich – wyspa DYER – znana jest jako jedno z najlepszych miejsc w świecie do oglądania GREAT WHITE SHARKS czyli ŻARŁACZY BIAŁYCH. DYER to jednak nurkowanie z rekinami w klatkach, a nie na takie nurkowanie tu przylecieliśmy.
Historia
Już dawno temu, około 400 mln lat temu w dewonie odnotowano obecność pierwszych przedstawicieli rekinów z rodzaju Cladoselache. Rozkwit rekinów przypadł jednak na okres ery mezozoicznej. Bliscy krewniacy żarłacza białego występowali już przed 65 mln lat. W tym okresie wyginęły już dinozaury. Znany ze skamieniałości w postaci zębów z pokładów geologicznych zlokalizowanych w USA gatunek Carcharodon megalodon mógł odżywiać się waleniami. Jego długość wynosiła najprawdopodobniej 15 – 18 m, a zęby miały wysokość 14,5 cm.
Historia
Rekiny są przez wielu uważane za zwierzęta najbardziej niebezpieczne dla człowieka, między innymi dzięki serii filmów "Szczęki". Film, inspirowany wydarzeniami w New Jersey z 1916 roku, nie jest jednak zbyt obiektywny. Choć corocznie na świecie ginie w wyniku ich ataków kilkadziesiąt osób, nie jest to znacząca liczba, nawet wziąwszy pod uwagę ograniczony teren występowania rekinów. Spośród ponad 360 rozpoznanych gatunków rekinów, znanych jest tylko 27 potencjalnie niebezpiecznych (atakujących ludzi a czasem łodzie), z czego jedynie 10 gatunków uważanych jest za potencjalnie agresywnych i niebezpiecznych dla człowieka (istnieją udokumentowane przypadki ataku i ugryzienia bez wyraźnego sprowokowania zwierzęcia, ze skutkiem śmiertelnym).
Gatunki, których udział w takich atakach odnotowano to:
- żarłacz biały (Carcharodon carcharias),
- żarłacz tygrysi (Galeocerdo cuvier),
- żarłacz tępogłowy (Carcharhinus leucas),
- tawrosz piaskowy (Carcharias taurus),
- żarłacz czarnopłetwy (Carcharhinus limbatus),
- żarłacz miedziany (Carcharhinus brachyurus),
- Carcharhinus brevipinna,
- żarłacz błękitny (Prionace glauca),
- żarłacz czarnopłetwy (Carcharhinus melanopterus),
- rekin wąsaty (Ginglymostoma cirratum).
Ichtiolodzy wyróżniają trzy typy ataków rekinów:
- Jeden atak i ucieczka. Rekin po pierwszym ugryzieniu przerywa atak, zdarza się to zwykle w przypadku mniej agresywnej grupy rekinów, głównie na płytkich wodach. Nie jest jasne, czy takie zachowanie jest skutkiem tego, że ludzkie mięso nie smakuje lub nie zawiera dostatecznie dużo tłuszczu, bądź też rekin czeka aż ofiara się wykrwawi. Daje to oczywiście czas, aby uciec z wody i szukać pomocy. Wśród teorii, wyjaśniających tego typu ataki, jedna z popularniejszych mówi, iż rekiny mylą ludzi z fokami. Mogłoby to wyjaśnić stosunkowo częste ataki na surfujące osoby.
- Uderzenie i ugryzienie – rekin przed atakiem krąży wokół ofiary i uderza ją pyskiem, zanim nastąpi pierwsze ugryzienie.
- Znienacka – atakują znienacka.
Ostatnie dwa typy zwykle mają kontynuację po pierwszym ataku i często kończą się śmiercią.
Zazwyczaj, jeśli spostrzeże się je dostatecznie wcześnie i spokojnie oddali się, bądź nie będzie się ruszać, zwierzęta będą człowieka ignorować.
Pozostałe gatunki rekinów również mogą atakować, jednak wymaga to wyraźnego ich sprowokowania.
Biologia
Przed nami Sodwana Bay z rekinami wielorybimi. Rekin wielorybi (Rhincodon typus) jest największym przedstawicielem rekinów, łatwo rozpoznawalnym po specyficznym ubarwieniu. Jest też największą znaną rybą. Według oficjalnych pomiarów długość ciała osobników tego gatunku dochodzi do 12,65 m a masa ich ciała sięga 13,6 t (niepotwierdzone dotąd pogłoski mówią o osobnikach nawet 20-metrowej długości, ważących około 25 ton). Pomimo imponujących rozmiarów i groźnie brzmiącej nazwy, rekin wielorybi jest rybą łagodną i nie stanowi zagrożenia dla człowieka. Jest jednym z trzech znanych rekinów żywiących się planktonem. Pozostałe dwa to Długoszpar (Cetorhinus maximus) i Megachasma pelagios. Rekin wielorybi dożywa ponad 70 lat. Jest gatunkiem kosmopolitycznym, migrującym, występuje w pelagialnych wodach tropikalnych i subtropikalnych całego świata. Pływa blisko powierzchni wody, samotnie lub w stadach liczących do stu osobników. Zjada plankton i nekton – skorupiaki, głowonogi i drobne ryby pelagiczne. Jego wędrówki są prawdopodobnie związane z rozwojem planktonu i zmianami temperatury wody. Głowa rekina wielorybiego jest mocno spłaszczona, a szeroki otwór gębowy znajduje się w położeniu końcowym, oczy są małe. Przy nozdrzach występują śladowe wąsiki. Wzdłuż grzbietu i boków ciała przebiegają trzy kile – dwa na górze, jeden pośrodku ciała. Grzbiet ciemnoszary, czerwonawy lub zielonkawobrązowy z białymi, żółtymi i zielonymi cętkami ułożonymi w regularne rzędy, brzuch biały lub zielonkawy. Gdy ma 4 metry długości, ubarwienie jego już nie ulega zmianie – naukowcy nazywają je szachownicą – z indywidualnym i unikalnym kodem symboli u każdego osobnika. Rekin wielorybi jest gatunkiem jajożyworodnym. Dojrzałość płciową uzyskuje w wieku około 25 lat. Samica rodzi jednorazowo do 16 młodych. Naukowcy wykazali, że średnia długość tych wielkich ryb zmniejszyła się o ok. 2 m na przestrzeni lat 1996-2006, co może świadczyć o nielegalnym odławianiu większych osobników. Biorąc pod uwagę stosunkowo długi cykl rozrodczy, gatunek ten stał się narażony na wyginięcie. Ze wszystkich zwierząt rekin wielorybi ma najgrubszą skórę, która może mieć nawet 10 cm grubości. Tak gruba skóra chroni rekina wielorybiego przed dużymi drapieżnikami.
Biologia 2
W Durbanie (zulu eThekwini) siedzibę swą ma instytut badań nad rekinami Natal Sharks Board. Udajemy się więc dotego położonego nad Oceanem Indyjskim głównego portu Republiki Południowej Afryki. Miasto jest dużym ośrodkiem turystycznym, co zawdzięcza subtropikalnemu klimatowi oraz licznym plażom. Kilkaset metrów od brzegu montowane są 300-metrowe siatki, które mają nie przepuszczać rekinów w jego pobliże. Codziennie do siatek tych podpływają strażnicy, którzy pomagają uwolnić się z nich zaplątanym rekinom i innym rybom. Podczas prowadzonej w instytucie sekcji rekina zaobserwować można wyrafinowana budowę i specyfikę tego zwierzęcia. Rekiny osiągają długość od 0,15 m do 20 m, a masę ciała nawet do 12 ton. Najgroźniejsze gatunki, np. żarłacz biały czy tygrysi posiadają ostre i spiczaste zęby, ułożone w szeregi, stopniowo zużywane i zastępowane nowymi. U pozostałych gatunków zaobserwujemy zęby o postrzępionych brzegach. Ich szkielet zbudowany jest z chrząstki. Nie posiadają pęcherza pławnego i gdyby przestały pływać, opadłyby na dno. Mają największe mózgi wśród ryb i dysponują zmysłami: wzroku, węchu, słuchu, smaku, dotyku, linii bocznej (wyczuwanie drobnych przemieszczeń wody) oraz elektrorecepcji (wyczuwanie zmian pola elektrycznego). Widzą w ciemnościach 10-krotnie lepiej niż człowiek (istnieją wyjątki, np. rekin polarny jest praktycznie ślepy). Wykrywają spadek potencjału elektrycznego rzędu 1 μV/cm. Wśród ryb spodoustych spotykane są typowe drapieżniki oraz ryby planktonożerne. Grupa drapieżnych rekinów obejmuje zarówno duże – faktycznie niebezpieczne dla ludzi – gatunki (np. żarłacz biały, żarłacz tygrysi) oraz niewielkich rozmiarów ryby żywiące się innymi wodnymi zwierzętami.
Przyszłość
Zasiedlają morza tropikalne i subtropikalne, nieliczne także wody arktyczne (rekin polarny), wiele wnika do wód śródlądowych. Rekiny to przede wszystkim ryby o niesamowitej budowie i biologii, ale również o zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania mórz i oceanów. Jak powszechnie wiadomo, utrzymują one równowagę w łańcuchach pokarmowych Wszechoceanu. Zawdzięczamy im, między innymi, eliminowanie ze środowiska osobników słabych, chorych i zdegenerowanych.
Prawdziwe relacje człowiek rekin oddają statystyki. Na całym świecie co roku traci życie:
- 10 osób wskutek wypadków z rekinami
- 50 osób po spotkaniu z hipopotamem
- 150 osób po uderzeniu przez spadający z drzewa orzech kokosowy
- 2000 osób w katastrofach lotniczych
- 40 000 osób przez ukąszenie węża
- 410 000 osób przez utonięcie
- 1,2 mln osób w wypadkach drogowych
- 2,1 mln osób jako ofiary malarii
- 5 mln osób z powodu chorób wywołanych przez palenie
Zestawiając 20 miliardów ludzi uprawiających sporty wodne, bo tylokrotny kontakt mają ludzie uprawiający sporty wodne ze środowiskiem morskim, prawdopodobieństwo, że przydarzy się nam wypadek z rekinem wynosi 1:200 milionów – ryzyko odniesienia urazu i 1:2 miliardów – to ryzyko utraty życia na wskutek takiego wypadku. Dla porównania: 100 razy bardziej prawdopodobna jest śmierć od uderzenia piorunem, niż śmierć w „paszczy rekina”.
Podsumowanie
Człowiek zabija ok. 200 mln rekinów rocznie, w dodatku w brutalny sposób, przez finning (obcięcie płetw). Nasuwa się retoryczne pytanie – kto tu jest prawdziwym potworem…? Więc kreowanie, miedzy innymi przez filmy, rekinów na bezwzględnych, czyhających na ludzi morderców to spora przesada. Przy zachowaniu odpowiedniej dozy ostrożności, można uniknąć przykrych konsekwencji spotkania. By lepiej zrozumieć rolę pełnioną przez rekina w ekosferze, by lepiej się czuć w jego towarzystwie pod wodą, by móc w pełni podziwiać ten okaz wspaniałej przyrody naszego globu warto ukończyć kurs specjalistyczny Shark Diver.
A przeprowadzone przez nas nurkowania z fokami przy Cape Town, z rekinami w klatkach przy Gansbaay, z guitar sharks, mantami i delfinami przy Aliwal Shoal, z rekinami wielorybimi w Sodwana Bay, z rekinami młotami w Ragged-Tooth oraz na deser z rekinami przy rafach okolic Durbanu, to ten rodzaj przygody i doświadczeń, które chcielibyśmy powtarzać ciągle…
RMH
Durban 2004
*część danych o rekinach zaczerpnięto z Wikipedii – wolnej encyklopedii
