Bałkańska filmowa przygoda z DiversGuide!
DiversGuide to międzynarodowe przedsięwzięcie mające na celu skatalogowanie najlepszych miejsc i baz nurkowych w Europie oraz Egipcie. To także okazja do spotkań, nurkowań i rozmów… o nurkowaniu…
Realizując kolejne zadania Projektu DiversGuide, otwierając nasze ciekawskie oczy i umysły wkraczamy na Bałkany – region Europy, obejmujący w przybliżeniu obszar Półwyspu Bałkańskiego. Jednak nazwa ta mniej odnosi się do geografii, a bardziej do wspólnoty historyczno-kulturowej. Hordy najeźdźców, ekspansja wielkich imperiów oraz różnice miedzy kulturami Wschodu i Zachodu sprawiają, że Półwysep Bałkański mimo rozdzielających go bezustannych konfliktów jest historycznie i geograficznie ciekawą mieszaniną. Interesująco ukształtowany brzeg oraz prowadzona od wieków nawigacja to też sporo atrakcji podwodnych. Wynikiem naszej peregrynacji ma być miedzy innymi film dokumentalny o pasji, emocjach, celach, ludziach…
 |
| Kamera |
Nasz film to rzeczywistość realna (prawdziwi ludzie, wydarzenia i miejsca) przetworzona do formy artystycznej za pomocą filmowych środków wyrazu. Nasz Reżyser – zarazem Szwenkier* – artysta Tomasz
 |
| Reżyser |
Wojtaniec odpowiadający za całokształt dzieła filmowego to autor filmu. Tworzy koncepcję artystyczną, inspiruje i kieruje nami, a czasem – celem lepszego zademonstrowania swojej niepowtarzalnej indywidualności – adaptuje, steruje, przerabia, manipuluje hołubi i wkurza.
– Akcja! Hasło podawane jest przez reżysera dla ekipy filmowej, oznacza początek filmowania ujęcia. Charakteryzacja, wizaż, efekty specjalne, reżyser, operator itd. – niegdyś ekipę filmową tworzył skład wieloosobowy. Obecnie skład został zminimalizowany i zamiast np. specjalnej gwiazdorskiej garderoby, zadania poza kamerą realizują także „aktorzy” projektu.
 |
| Bałkański łącznik 🙂 |
 |
| Producent |
Cele Projektu oraz cykady i wieczorny szum wiatru, jak syreni śpiew zwiastują nową przygodę w trójwymiarowym podwodnym królestwie. To też odwiedziny w bazach nurkowych i spotkania, wywiady z takimi samymi jak my miłośnikami, pasjonatami podwodnego świata. Może dodatkowo pod wodą spotkamy występujące w niektórych miejscach antyczne amfory. Amfora… jasna i dźwięczna nazwa pojawiająca się wielokrotnie podczas nurkowań dla wielu nurków ma wartość symboliczną, wprost mistyczną. Ukazująca się na powierzchni pysznie przystrojona florą i fauną morską, czy tylko wystająca z dna, wzrusza nas i chwyta za serce bardziej niż jakiekolwiek inne dzieło sztuki. Praca garncarza sprzed dwóch tysięcy lat, który ugniótł kawałek gliny i ułożył go na drewnianej tarczy a następnie wirując otoczył pierścieniem swych dłoni…
 |
| SCUBAPRO SM i Waterproof D9 BREATHABLE |
Przygotowując się do wyprawy na nurkowania podczas realizacji tej misji wybieram ultralekki skafander Waterproof D9 BREATHABLE (1,9 kg). System teleskopowy, szelki i regulacja umożliwiają dopasowanie skafandra do moich potrzeb. Wygodny plastikowy zamek z przodu pozwalający na samodzielne ubranie skafandra. Do tego lateksowa kryza oraz rękawy wyposażone w ściągacze, które minimalizują utratę ciepła w nadgarstkach. Skarpety z tkaniny zgrzewane ultradźwiękowo i brak szwów w okolicach kroku gwarantują szczelność a anatomicznie ukształtowane i wzmocnione ochraniacze kolan i piszczeli wygodę.
Przed nami Montenegro – Czarnogóra. Przemierzając ten kraj wielkości większego województwa zmieniamy krajobraz z kamiennych krasowych pustyń na gaje oliwne, z posępnych szczytów i kanionów na słoneczne lazurowe plaże, z podmokłych brzegów jeziora Szkoderskiego na urwisty fiord Boki Kotorskiej. Widoki zapierające dech w piersiach. Wprost z weneckich miast wkraczamy do zamieszkanych przez Albańczyków wiosek. Tutaj cerkwie sąsiadują z meczetami, a bywa, że z kościołami i synagogami. To „najpiękniejsze połączenie ziemi z morzem”przypadło według Lorda George Byron’a wybrzeżu Czarnogóry. W części przybrzeżnej panuje klimat śródziemnomorski. Rosną tu palmy, cyprysy, figowce, pomarańcze, granaty, cytryny. W powietrzu unosi się wieczne granie cykad oraz przyjemny zapach żywicy, lawendy i morza. Niesamowicie bujna roślinność, porastająca zbocza gór łączących się z morzem, wyraźnie odróżnia Czarnogórę od wybrzeża wszystkich innych nadmorskich krajów. Historię Czarnogóry szczególnie „czuć” w maleńkich starych miasteczkach pamiętających panowanie starożytnych Greków, Illirów, Imperium Rzymskiego, Państwa Zeta, Słowian, Bizancjum, Wenecji, Imperium Osmańskiego i Austro–Węgier.
Skomplikowana historia tego kraju, bogactwo tradycji odbija się czasem w trudnej mentalności pełnych temperamentu dumnych i gościnnych Czarnogórców. Nasze spotkania i rozmowy, szczególnie wieczorne nie zawsze kończyły się wspólną zgodną konkluzją. Duża zbieżność poglądów występowała natomiast w zakresie: kobiety, wino, śpiew.
Nurkowie, pewnie wspomnieliby jeszcze o fascynujących miejscach nurkowych czyniących ten niewielki kraj tak wyjątkowym. Piękne, obrośnięte bujną roślinnością i fauną pionowe ściany, opadające do 20 i 30 metrów. Znajdujemy ośmiornice, hiszpańskie tancerki, langusty, kalmary, kraby, wieloszczety i kolorowe ślimaki nagoskrzelne. Liczymy, że pojawią się również występujące tutaj mureny, wielkie kolorowe meduzy, strzępiele, tuńczyki, płaszczki, kolorowe. Miejsce idealne dla filmowca lub kurs fotografii podwodnej.
Kolejnym elementem wyposażenia specjalnie wybranym na te wyprawę jest konfiguracja boczna. Nurkowanie w konfiguracji bocznej było pierwotnie pomyślane jako swoisty układ nurkowania jaskiniowego, umożliwiając lepszą zwrotność w małych pomieszczeniach. Obecnie ten rodzaj nurkowania stał się powszechny. SCUBAPRO SM to modułowa konstrukcja i kompaktowa niezależna komora powietrza, opracowana we współpracy z wiodącymi nurkami jaskiniowych. Zapewnia gwarantowaną jakość każdemu nurkowi. Jej wielkość: 20 litrów wyporu (45lbs) pozwala na nurkowania lekko wykraczające poza limity rekreacyjne, do tego miękkie wykończenie od strony pleców. Konstrukcja zgodna z filozofią X-TEK, przelotki, D-ringi i uchwyty ze stali nierdzewnej. Sprzęt w pełni regulowany, łatwy do noszenia i skonfigurowania.
Pierwsza część wizyty w Czarnogórze to leżąca nad Zatoką Kotorską, Bijela – miasto liczy 3700 mieszkańców. Stocznia i suchy dok. RUCD – Regionalne Centrum Szkolenia Nurków i Rozminowywania to miejsce zakwaterowania naszej ekipy. Z tego miejsca razem
z Centrum Nurkowym „Aquanaut” wypłyniemy na nurkowania. RUCD zajmuje się prowadzeniem szkoleń nurków zawodowych, poszukiwaniem pod wodą niewybuchów oraz rozminowywaniem. Okazuje się że Boka Kotorska (od setek lat ważny obiekt militarny) posiada w swych wodnych czeluściach wiele takich pozostałości. Wyposażenie nurkowe bazy RUCD – szczególnie zestawy do pracy przy minach magnetycznych – robią wrażenie. Jednak atmosfera, standard i podejście pracowników do marudnych filmowców oddają klimat początku lat 90 w Polsce. Nasze odczucia, że nie z nurkowania rekreacyjnego żyje ta grupa ludzi potwierdzają rozmowy i obserwacje – rządowe dotacje z racji szczytnej misji rozminowywania i prac podwodnych to jest zadanie warte fatygi. Dyrektor zaszczycił nas łaskawym skinieniem głowy i oddalił się odstającym od reszty otoczenia nowiutkim Mercedesem klasy M.
z Centrum Nurkowym „Aquanaut” wypłyniemy na nurkowania. RUCD zajmuje się prowadzeniem szkoleń nurków zawodowych, poszukiwaniem pod wodą niewybuchów oraz rozminowywaniem. Okazuje się że Boka Kotorska (od setek lat ważny obiekt militarny) posiada w swych wodnych czeluściach wiele takich pozostałości. Wyposażenie nurkowe bazy RUCD – szczególnie zestawy do pracy przy minach magnetycznych – robią wrażenie. Jednak atmosfera, standard i podejście pracowników do marudnych filmowców oddają klimat początku lat 90 w Polsce. Nasze odczucia, że nie z nurkowania rekreacyjnego żyje ta grupa ludzi potwierdzają rozmowy i obserwacje – rządowe dotacje z racji szczytnej misji rozminowywania i prac podwodnych to jest zadanie warte fatygi. Dyrektor zaszczycił nas łaskawym skinieniem głowy i oddalił się odstającym od reszty otoczenia nowiutkim Mercedesem klasy M.
A budynki RUCD przy odpowiednim zaniedbaniu zostaną wykupione za przysłowiowe euro i pewno z racji dobrego położenia za parę lat będą perłą niepaństwowej działalności hotelowej.
Organizatorem naszych nurkowań jest prywatne CN „Aquanaut” z dobrze mi znanym przewodnikiem Bobo (Bogdan Spaić). Doskonała znajomość miejsc nurkowych, obycie podwodne, humor i czarnogórska otwartość rekompensuje jego widoczne dla nas zmęczenie po ciężkim sezonie. Na początek jedna z ciekawszych jeśli nie najciekawsza jaskinia, której walory doceni każdy doświadczony płetwonurek. MERMAID’S HOLE – JASKINIA SYREN. Miejsce dla doświadczonych i odważnych płetwonurków.
Później praca nad realizacją filmowej części powierzchniowej. Scenka z życia – charakteryzująca się brakiem początku i zakończenia oraz stałością czasu, miejsca i akcji. Utrwalenie potrzebnych pojęć pomocnych przy realizacji. Określenie przestrzeni obejmowanej przez obiektyw kamery a zarazem rodzaj ujęcia filmowego to Plan. Od największego do najmniejszego: total, ogólny, amerykański, półzbliżenie, zbliżenie, detal.
Po trzech dobach spędzonych w Bijela wyruszamy na południe do letniej „stolicy” Czarnogóry – Budwy. Nadmorska promenada, dyskoteki, drink bary, restauracje, sporty wodne – tętniący nocnym życiem wielki kurort ze wszystkimi atrakcjami, piękna szeroka plaża. Ponadto cudowna, maleńka, świetnie zachowana starówka w południowo–bałkańskim stylu! Budva to mieszanina kultury muzułmańskiej z południa kraju, prawosławnej północy, pobliskiej egzotycznej Albanii i czasów współczesnych.
Centrum Nurkowania „Nurkowa Grupa Czarnogóra”zajmuje się promocją i rozwojem nurkowania, szkoleniem i organizacją nurkowań. Posiadają międzynarodowe licencje a wszystkie kursy odbywają się według standardów CMAS i SSI.
Rozmowy o nurkowaniu, ciekawych miejscach, lokalnych obyczajach czy ciekawostkach historycznych zapełnia czas i dyskową pamięć naszej kamery. To też w praktyce realizowana praca filmowa. Światło: ogólne, odbite (blendy), punktowe, kontrujące, balans bieli. Takie ustawienie by zapewnić wierne odzwierciedlenie wszystkich barw.
Szybki posiłek w lokalnym fast foodzie to raczej uczta frutti di mare, sałatka z ośmiornicy i kalmary. Przez kolejne dni będziemy się cieszyć tego typu delicjami. Wieczorami wzbogacamy dania o dobre czarnogórskie wino Veranac!
Pogoda psuje nam jednak szyki – zaczyna wiać! Po całonocnej burzy (Nevera) udajemy się na fascynujące miejsce nurkowe. Szykujemy się na nurkowanie. Płyniemy wzdłuż Półwyspu Lustica. Głębokość nurkowania waha się od kilku metrów w płytszych zatokach do kilkudziesięciu przy pionowych ścianach. Atrakcja to nurkowanie na 40 metrowym patrolowcu jugosłowiańskiej armii zatopionym podczas manewrów wojskowych w 1983 roku. Wrak znajduje się w jednej z najpiękniejszych zatok czarnogórskich – Žajnice, słynnej z przepięknej plaży.
Wyruszając w drogę powrotną mijamy Stary Kotor – obwarowana pięknym starym murem, położona nad Zatoką Kotorską u podnóża masywu Lovćen, otoczona z trzech stron górami, nigdy nie zdobyta twierdza. Miejsce akcji filmu Casino Royal z serii przygód słynnego Jamesa Bonda. Niezapomniane wrażenia.
Dobre miejsce na wieczorną kolaudację materiału filmowego w celu dokonania niezbędnych korekt. To też baczna uwaga na warstwę akustyczną filmu. Dialogi (monologi), efekty gwaru, efekty tła. Te elementy składają się na warstwę dźwiękową filmu. Długa dyskusja. Normalny konflikt między wizją reżyserską, a oczekiwaniami producenta w osobie Krzysztofa Switonia.
Wkraczamy do Chorwacji. Republika Chorwacji – państwo leżące na pograniczu Europy Środkowej i Europy Południowej, nad Morzem Adriatyckim i graniczące od południa z Bośnią i Hercegowiną oraz Czarnogórą, od wschodu z Serbią, Węgrami i Słowenią od północy. Kraj jak najbardziej bałkański.
Do półwyspu Istria, który jest kolejnym celem wyprawy jest wiele kilometrów więc „po drodze” zatrzymujemy się z wizytą w bazach na wyspach chorwackich Hvar i Brac.
Długa, wąska i górzysta wyspa Hvar leżąca u wybrzeży Chorwacji to „perła Adriatyku”. Przez wiele osób uważany jest za najpiękniejszą spośród ponad tysiąca chorwackich wysp. Zaliczana do dziesięciu najpiękniejszych wysp świata. Polska firma Nautica od lat obecna na Hvarze to: dwie bazy (Hvar i Stary Grad), trzy duże przystosowane dla nurków jednostki pływające oraz sprawdzone miejsca nurkowe. Nurkujemy na dwóch legendarnych destynacjach. Je’Kamen – Jedno z najbardziej urokliwych miejsc w okolicach Hvaru. W mikroskopijnej zatoczce, wystająca zaledwie 2 m nad powierzchnię wody, położona tuż przy samym brzegu skałka jest wierzchołkiem podwodnej smukłej formacji opadającej w postaci kolumny do głębokości 44 metrów. Do głębokości 2 – 3 m można ją opłynąć, ale poniżej przyrasta do ściany by na głębokości 35 – 40 m połączyć się z nią całkowicie. Miejsce to obfituje w bogactwo podwodnego życia. Na pierwszych 10 m pod powierzchnią spotykamy niewielkie, fioletowe, żółte lub białe ślimaki nagoskrzelne, żerujące i składających jajeczka na drobnych, mających kilka milimetrów długości lub średnicy kolonijnych stułbiopławach porastających ścianę. „Campanella” – to kultowa destynacja w rejonie Hvaru. Podwodna iglica – strzelista skała wyrastająca z piaszczystego dna na głębokości 55-60 m i kończąca się lekko nachylonym płaskim wierzchołkiem na głębokości 11 m. „Campanella” – dzwonnica (wł) nazwa oddająca charakter i specyfikę tego miejsca. W tej morskiej oazie, na niewielkiej przestrzeni możemy zobaczyć prawdziwe bogactwo życia. Czerwone gorgonie (paramuricea clavata) porastające gęsto wszystkie ściany Campanelli od głębokości około 17m, dają schronienie krabom, skorpenom, osiadłym i wolno żyjącym wieloszczetom, osłonicom i ukwiałom. Okrążając główną cześć na głębokości 31 m dopływamy do znajdującego się w opadający z wierzchołka filarze otworu 4-metrowej średnicy i długości kilku metrów.
Program krótkiej wizyty na jednej z większych chorwackich wysp Brač i mieście Supetar znajdującym się na północnym wybrzeżu tej dalmatyńskiej(dalmackiej) wyspy to odwiedziny polskiego centrum nurkowego Fun Dive Club i akademii nurkowej SilverFin Dive Academy Wieśka Kantora. Podejmują nas gościną a nurkowania organizują w oparciu o własne łodzie.
Po około 1.5 godziny płynięcia docieramy do Jaskini Lucice. To miejsce nurkowe zaliczane do 10 najlepszych nurkowisk Dalmacji. Obszerna komnata o średnicy około 40 metrów, do której wpływa się na głębokości zaledwie 3-5 metrów, ma w przekroju poprzecznym kształt dzwonu i opada do głębokości maksymalnej 39 metrów. O tym, że tysiące lat temu jaskinia była ponad poziomem wody, świadczą zwisające z sufitu i ścian jaskini stalaktyty. Miejsce absolutnie niezwykłe, majestatyczne, pociągające i piękne zarazem. Przerwa pomiędzy nurkowaniami przeznaczona na zmianę miejsca i po godzinie drugie nurkowanie na ścianie Tatinija. Jedna z najpiękniejszych podwodnych ścian na Braču. Rozpoczyna się ponad lustrem wody i niemal idealnie pionowo opada do piaszczystego dna na głębokości 40 metrów. Pomiędzy powierzchnią, a dnem mamy do obejrzenia nieskończoną ilość dziur i szczelin skalnych, porośniętych żółtą gorgonią i gąbkami. Można tu spotkać homary, duże okazy skorpen, kongerów i piotroszy oraz rekiny psie.
Po powrocie rozmowa z ‘lokalną historią” nurkowania Jerko Hrźić. Szef Bazy Maciej Bąk opowiada o swojej przygodzie z usytuowanym w zatoce Św. Piotra (stąd wywodzi się jego nazwa) Supetarem. Baza od roku 2010 wzbogaciła swoją całoroczną działalność także o nurkowania rekreacyjne, techniczne i szkolenia nurkowe na wszystkie stopnie zaawansowania oraz kursy instruktorskie NAUI.
Po 400km jazdy dotarliśmy na Istrię − półwysep w południowej Europie, w północnej części Morza Adriatyckiego. Zdecydowana jego większość należy do Chorwacji. Leżąca na wschodnim wybrzeżu Istrii i znajdująca się w zatoce z piaszczystymi plażami i bujną wegetacją miejscowość wypoczynkowa i centrum turystyczne Rabac, to siedziba Bazy Nurkowej Lamkra. Pogoda fatalna ale wraki Lina i Vis w zasięgu. Zbudowany w 1879 roku w szkockiej stoczni parowiec o długości 70 i szerokości 9 metrów SS Lina, czy Lena jak niektórzy ją nazywają płynął w feralnym rejsie z Rijeki na Sycylię. Wioząc w 1912 roku ładunek drewna podczas gęstej mgły uderzył w brzeg wyspy Cres w pobliżu przylądka Pecenj i zatonął. To najczęściej odwiedzany wrak w zatoce Kvarnerskiej. Rozpoczynamy od oznaczonej bojką części dziobowej statku, i powoli schodzimy w dół. Dziób statku znajduje się na 25 metrach. Drewniany pokład jest na tyle zniszczony, że możemy zobaczyć w głębi statku resztki ładunku. Schodzimy na głębokość 55 metrów, mijając po drodze maszynownię i mostek dopływamy do rufy. Po 25 minutach rozpoczynamy wynurzenie i płyniemy w kierunku widocznych od strony wybrzeża skał. Lina to obiekt idealny, jeśli chcemy kogoś zachęcić do nurkowania wrakowego. Kolejny dzień i nurkowanie – tym razem SS Vis. Miejsce: Vela Vrata, Głębokość: 45 – 60 m, SS Vis to transportowiec o długości 80 i szerokości 12 metrów. Zatonął po wpłynięciu na minę w 1946 roku. Bardzo dobrze zachowany, jest uznawany za najciekawszy wrak na tym ternie. Wart poświęcenia nawet kilku nurkowań.
Następnego dnia wczesnym porankiem, po godzinie jazdy, docieramy do Puli– miasta w Chorwacji, największego na półwyspie Istria, położonego na południowym jego skraju nad Morzem Adriatyckim. Na dużym, dobrze zorganizowanym campingu odnajdujemy Bazę Nurkową Indieby z nimi wypłynąć na nurkowanie wrakowe. Baron Gautsch – były statek pasażerski Austrian Lloyd pływający na linii ekspresowej Dalmacji z Triestu do różnych portów na północnym Adriatyku. Wypłynął w dniu 13 sierpnia 1914 z wyspy Brijuni na wybrzeżu Istrii, wpłynął na minę i zatonął w ciągu kilku minut. Zginęło 147 osób. Obecnie jedno z popularniejszych miejsc dla nurków w okolicy.
Przez cały czas trwania misji to nagrywane też tzw. setki – (inaczej: dźwięk stuprocentowy) dźwięk nagrany jednocześnie z obrazem. Ale też dźwięk nagrywany tylko do wykorzystania w asynchronach (sytuacja w której dźwięk nie jest zsynchronizowany z obrazem). To retrospekcje – w tok głównej narracji włączane są sceny z przeszłości, czy prolepsis – przeciwieństwo retrospekcji – przywoływanie zdarzeń przyszłych. Bardzo przydatny statyw – (trójnóg) podstawa do montowania kamery. Umożliwia nagrywanie bez wstrząsów i niepotrzebnych ruchów. Razem z „wolnym montażem” – techniką montażu polegająca na łączeniu ujęć długich i spokojnych często wykorzystywany przy produkcji filmów przyrodniczych, rejestracji krajobrazów.
Teraz okres postprodukcyjny – w oczekiwaniu na premierę, jesienna szarość spowije wszystko, ogarnie nas nijakość i mokrość, nie czeka nas nic innego ponad powolne, jednostajne popadanie w jesienne brązy, złota, czerwień i czerń. Zostaje tylko kontrapunkt, taki zamierzony dysonans miedzy widzianym obrazem (okno) a wspomnieniami – gdy każdy dzień wieńczyliśmy ucztą ze świeżych owoców morza lub wspaniałych bałkańskich przysmaków w towarzystwie świetnych lokalnych win. Najmilej wspominam czarnogórski Vranac. Niepowtarzalne południowe klimaty! Morze, zachody słońca. Tam wszystko smakuje inaczej. Ryby, wino, a podobno nawet pocałunki. Ilekroć próbowałem powtórzyć to gdzieś indziej, zawsze byłem lekko rozczarowany!
Romuald M.Hłobaż, Bałkany, 2014
* Szwenkier – osoba obsługująca kamerę (inaczej: operator kamery).
Romek Hłobaż – nurek zawodowy i techniczny, instruktor nurkowania wielu federacji, wydał ponad 1600 certyfikatów, wyszkolił 65 instruktorów oraz wielu znanych polskich nurków technicznych. Wyróżniony za osiągnięcia dydaktyczno/wychowawcze państwowym odznaczeniem – Medal Komisji Edukacji Narodowej. Odbył w swojej karierze 5000 nurkowań na akwenach całego świata, uczestniczył jako konsultant i nurek zabezpieczający w rekordzie głębokości Polski i innych ciekawych projektach nurkowych. Mając świadomość ryzyka i respekt nie zagłuszony rutyną, głębokość 100 m przekraczał kilkadziesiąt razy a jego wiedza, spokój i opanowanie, wielu pozwoliła na bezpieczny powrót z tej głębokości. Autor filmowych zdjęć specjalnych – www.filmpolski.pl. Autor książki „Dotknąć Głębi” www.dotknacglebi.pl.
