Niechaj się stanie: dwoista, korpuskularno – falowa światłość

        Nurkowanie treningowe. Idealna pogoda, hvarskie słońce schowało się już w morzu żegnając nas efektownymi, wydawałoby się namacalnymi, posiadającymi kształt i wymiar refleksami światła. Przed nami 25-30 metrowy tunel przecinający cypel Kabal (Hvar-Croatia). To idealne miejsce do treningu z elementami sztuki przetrwania, które ma przygotować na nurkowanie w ograniczonej przestrzeni z ograniczoną widocznością. Wejście do tunelu znajduje się na głębokości 9m, bezpośrednio poniżej betonowych stopni prowadzących do małej latarni morskiej. Tunel jest schronieniem dla skorpen i czerwonych apogonów oraz stroniących od światła skorupiaków: łopaciarzy i racznic. Nocą ściany wokół cypla tętnią życiem. Langusty wychodzą ze swoich schronień, pojawiają się pomarańczowe krewetki i polujące na skorupiaki ośmiornice. W tunelu często można spotkać kongery. Zadanie dla prowadzącego kandydata na instruktora – odnaleźć tunel, poprowadzić grupę, rozwiązać problem katastrofalnej utraty gazu przez jednego z uczestników zespołu (padło na mnie), wyprowadzić grupę z tunelu. Wypływając po przeciwnej stronie cypla na głębokości 17m, płyniemy wzdłuż ściany porośniętej gorgoniami, dopływając do skupiska potężnych bloków skalnych, tworzących skomplikowany labirynt wąwozów i przesmyków… Dopiero tutaj pozwalam włączyć latarki…„Niechaj się stanie światłość” – rzekł Bóg i polubił to, co zobaczył. Kluczowym, pozwalającym nam widzieć elementem, jest światło. Ozyrys, Apollo, Prometeusz, Jahwe, – od starożytnych czasów począwszy, wszystkie religie traktowały światło jako boski dar i podkreślały jego pierwotny wpływ na każde uczucie, na każdą naszą myśl oraz na każdy uczynek. Światło było wysłannikiem nadprzyrodzonego i uznawane za zapowiedź tego, co miało nastąpić. Dla nas było bardzo miłym i oczekiwanym elementem kończącego się nurkowania i jakże mocno go/je polubiliśmy! Podczas tego nurkowania nasze oświetlenie to GRALmarine  GL 7 LED / 6,8 Ah – najpopularniejsza głowica do nurkowania technicznego i rekreacyjnego, z kątem świecenia 16 stopni i mocą 70 W, z możliwością przełączania na 30 W. Z najmniejszym akumulatorem 6,8 Ah wystarcza na ok 75 minut świecenia. Bardzo duża moc przy stosunkowo małej głowicy, całość (z akumulatorem 6,8 Ah) waży tylko 1,1 kg.  Na maskach zamontowaliśmy  K2 mini – jedną z najmniejszych latarek w ofercie GRALmarine, o mocy 4 W i kącie skupienia 6 stopni. Z załączonym akumulatorem jej czas świecenia to ponad 3 godziny.
           Od początku istnienia cywilizacji światło jawiło się jako coś nienamacalnego, było czymś czego nie można zbadać a to powodowało, że zarówno uczeni jak i zwykli ludzie zadawali sobie pytanie czym ono jest. Światło – najczęściej tak nazywa się  widzialną część promieniowania elektromagnetycznego. Jednak w nauce pojęcie światła jest szersze, gdyż nie tylko promieniowanie widzialne, ale i sąsiednie zakresy, czyli ultrafiolet i podczerwień można obserwować i mierzyć, korzystając z tych samych praw fizyki. Nauka zajmująca się badaniem światła to optyka. Zasady mechaniki kwantowej będące obecnie paradygmatem fizyki i chemii, wraz ze szczególną teorią względności są podstawą opisu wszelkich zjawisk fizycznych dla których proponowane rozwiązania mechaniki klasycznej nie sprawdzały się. Dopiero rozwój tych nauk, na początku dwudziestego wieku pozwolił postawić tezę, że światło ma dwoistą, korpuskularno – falowa naturę. Tak więc w pewnych warunkach światło zachowuje się jak fala elektromagnetyczna, a w innych jako strumień cząstek (nazywanych fotonami).
            Dobre światło to podstawa udanego nurkowania, a prawidłowo wyposażeni nurkowie nawet w dzień wymagają odpowiedniej ilości światła/oświetlenia. Do tego nurkowanie nocne wymaga zastosowania dodatkowego jego źródła. Te źródła to powszechnie stosowane latarki, halogenowe lub HID, a obecnie najczęściej używane diody LED (ang. light-emitting diode – Dioda elektroluminescencyjna, dioda świecąca). Co to znaczy dobre światło? Jednym z wyznaczników będzie moc. Minimum to na przykład 20W w świetle halogenowym. Jeżeli źródłem światła są diody LED to moc rzeczywistą latarki można pomnożyć przez 3 do 4 razy, moc latarki HID możemy porównać z halogenem używając przelicznika 4.
         Wpływamy do wysokiej komory, sięgającej prawie do wierzchołka Je’Kamena (Piekielny Kanał-Hvar/Croatia) i opadającej w dół do głębokości około 30 m, płyniemy dalej do szerokiego wylotu odznaczającego się intensywnym błękitem od ciemnych ścian. Do wnętrza przez otwory znajdujące się w suficie oraz przez poświatę otworu wejściowego i wyjściowego wpada niewielka ale wystarczająca ilość światła. Jednak urok i piękno tego miejsca wzrasta po „odpaleniu”  latarek (czy raczej źródeł światła) trzymanych w ręku.
Bogactwo szaty porostowej: koralowców, gąbek, mszywiołów, osłonic pozostawia niezapomniane wrażenia. Dodatkowo spotykane również często raki łopaciarze oraz langusty wędrujące w ciemności po ścianach komnaty pozostawiają nie znajdujących sobie równych doznania. Tutaj nasze światło to jako główne: GRALmarine  KX narrow Conc.T . Jest to bardzo popularna latarka używana najczęściej jako główna dla nurków rekreacyjnych, ale także w nurkowaniach jaskiniowych – często montowana na kasku. Jej zaletą w stosunku do innych kompaktowych latarek jest możliwość włączania jedną ręką – ma bowiem wyłącznik magnetyczny w formie pierścienia umieszczonego w tylnej części latarki. Świeci mocą 10 W, a dzięki systemowi odprowadzania ciepła uzyskuje się aż 1600 lumenów. Z dołączonym w komplecie akumulatorem czas świecenia to godzina, możliwa jest jednak wymiana akumulatora na większy, co pozwala wydłużyć czas świecenia. KX spot T – dla lubiących „miecze świetlne” to backup o mocy 10 W. Dzięki zastosowaniu lustra świeci bardzo wąsko, dając punkt i lekką poświatę. Istnieje także możliwość zasilania latarki akumulatorami (rozm. C) w przeciwieństwie do K2 max i KX max (tylko baterie alkaliczne).

Dobrze dobrane oświetlenie spełnia wiele funkcji w tym:
•          oświetlenie otoczenia
•          komunikacji z partnerem – komunikacja światłem,
•          odczytywania wskazań przyrządów pomiarowych,
•          wskazania miejsc pod wodą i na powierzchni.
          Nurkowanie nocne pozwala poznać nocne życie, często znacznie bogatsze niż to za dnia. Do tego niesie ze sobą posmak tajemniczości, mrocznego dramatyzmu czy niepokoju. Często nurkowania nocne są dużo bardziej atrakcyjne, niż te w świetle dnia. Nocą, obserwujemy tylko to, co oświetlamy latarką, w zawężonym obszarze widzenia  dostrzegamy dużo więcej szczegółów. Przepiękny, nocny świat jest uroczy i zniewalający. Nocą możemy uzyskiwać bardzo ciekawe efekty zdjęciowe, które mogą dodatkowo uatrakcyjnić zdjęcia poprzez odbicia światła i dodatkowe bliki (blik – w fotografii, silne, utrwalone na kliszy odbicie światła).
Nurkując nocą na rafie Morza Czerwonego  możemy zaobserwować jak miękkie korale żywią się mikroskopijnym planktonem. Rafa jest schronieniem i źródłem pokarmu dla licznych podwodnych stworzeń, jak np. piękny wieloszczet o kształcie choinki (Spirobranchus giganteus) a światła latarek przybliżają nam ten uroczy świat. Miejsca nurkowe dostępne są zarówno dla początkujących i doświadczonych nurków. Rafy ciągnące się wzdłuż brzegu oferują nieprzebrane bogactwo przepięknej fauny i flory. Papugoryba (Skarusowate), skrzydlica (Lionfish), strzykwy oraz wiele z ponad 118 gatunków i 161 rodzajów ryb, 130 typów twardych i miękkich korali a także licznych mięczaków, szkarłupni, wodorostów i skorupiaków występujących w okolicy paradują w snopach rzucanego światła i ukazują odmienną od obserwowanej za dnia naturę .
W tych przejrzystych wodach  jako główne nasze latarki zastosowaliśmy GRALmarine  KX max – drugi, obok K2 max, najpopularniejszy backup. Moc 10 W i kąt skupienia 8 stopni czynią go idealnym backupem, a w razie potrzeby światłem głównym (wyjazdy lub nurkowanie rekreacyjne) oraz GRALLUX B – latarka do maski, moc 0,05 W wystarcza do oświetlania przyrządów, ale nie powoduje oślepienia partnera, ani zbyt silnego odbłysku od szyby komputera.

Każdy nurek powinien posiadać trzy źródła światła:
•          główne światło powinno zapewniać odpowiednią moc oświetlenia , oraz odpowiedni czas świecenia. Stosowna moc, żarówka przynajmniej 5W (wat), lub więcej np. 10, 20, 35, 50 czy 100W. Główne światło powinno działać nieprzerwanie przez całe nurkowanie z zapasem energii na nie zaplanowane działania.
•          zapasowe światło (backup) może posiadać dużo niższe parametry w stosunku do światła głównego, jego zadaniem jest umożliwić bezpieczne wynurzenie w przypadku awarii światła głównego.
•          stałe podświetlenie – jest włączone przez całe nurkowanie. Rolę takiego oświetlenia spełnia błyskacz oraz światło chemiczne.
     W świetle naszych latarek oglądamy granitowe bloki zastygłe w dziwnych, „powykręcanych” kształtach, rurę, służącą kiedyś do odpompowywania wody z dna wyrobiska a także stary bunkier służący do ochrony przed wybuchami. To wszystko przetrwało w ciszy dzięki ukryciu pod powierzchnią wody, a wiele rzeczy znajdujących się na dnie nie zostało poznanych i czeka na odkrycie. Bloki granitowe, które wysadzono przy pomocy materiałów wybuchowych, są dzisiaj niemymi świadkami dawnych czasów. Woda pojawiła się w kamieniołomie krótko po zaprzestaniu wydobycia i zamknięciu wyrobiska w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku. W ten sposób powstał zalany kamieniołom Sparmann w miejscowości Kamenc. Kolejny atrakcyjny akwen do nurkowania w tym rejonie. Idealnym oświetlenie w tych trudnych warunkach to latarka GRALmarine jako główne  3XML-2 / 10,2 Ah – Głowica idealnie przystosowana do ciemnych i „zamulonych” wód. Jej kąt skupienia – 6 stopi, pozwala światłu „przebić się” przez drobinki mułu w wodzie, a moc 54 W daje dodatkowo możliwość regulacji (100%, 50%, 10%) i doboru idealnego natężenia światła. Z akumulatorem o pojemności 10,2 Ah świeci 145 minut pełna mocą, a pod koniec przełącza się na najsłabszy tryb świecenia i zaczyna mrugać – ostrzeżenie przed wyczerpanym akumulatorem.  Jako światła dodatkowe KX max o mocy 10 W, i K2 mini o mocy 4 W i kącie skupienia 6 stopni zamocowane na masce.
           Mimo stosowania tak wyrafinowanych urządzeń, dla których całkowitego zrozumienia zasad działania konieczne jest stosowanie mechaniki kwantowej i skomplikowanych teorii, my stosujemy mniej złożone matematycznie i pojęciowo prawdy.
Użycie latarki to kilka prostych podstawowych zasad łatwych do przestrzegania. Latarką świecimy:
•  Przed siebie i nie machamy nerwowo na wszystkie strony, może to wprowadzić niepotrzebne zamieszanie w grupie nurkowej, machanie latarką, świadczy o tym, że nurek ma problem,
• Jeżeli oświetlamy partnera, należy świecić maksymalnie do wysokości klaki piersiowej, nigdy w oczy. Świecenie powyżej klatki piersiowej powoduje oślepianie partnera,
•  Jeżeli pokazujemy znaki nurkowe to oświetlamy dłoń tak, aby była widoczna dla partnera,
•  Główne światło trzymamy w ręce, prawej lub lewej, zależy to od naszej konfiguracji sprzętowej.
•  Zapasowe źródło światła, nie powinno być zbyt duże, dobrze jest jeżeli zmieści się bez problemu w kieszeni KRW lub da się łatwo powiesić na D-ringu uprzęży skrzydła.
• Zasilanie latarek odbywać się może z baterii albo akumulatorów.
         Zanurzając się po raz pierwszy z aparatem fotograficznym czy kamerą video, chcemy wykonać jak najwięcej ujęć. Takie podejście jednak przestanie nam wystarczać i już po chwili zaczniemy zastanawiać się, nad pełniejszą kontrolą efektów naszych działań. Najważniejszym czynnikiem w fotografii jest światło, które przybierając różną barwę i intensywność czyni zdjęcia pięknymi bądź też pozbawionymi wyrazu. Najlepsze fotografie powstają, gdy światło jest wyjątkowo miękkie i delikatne. By osiągnąć zadowalające efekty musimy rozwiązać problem balansu bieli. Ręczny balans bieli najlepiej będzie wykonać na podstawie np. białego, podwodnego notesu lub specjalnej zabranej pod wodę tabliczki. Jeżeli mamy wątpliwości co do pomiaru ekspozycji to najlepszym wyjściem będzie zastosowanie bracketing’u ekspozycji czyli wykonanie kilku ujęć tej samej sceny z różnym poziomem naświetlenia. Na ten rodzaj nurkowana wybraliśmy specjalnie dedykowany do kamery GoPro z ramionami do oświetlenia wideo i możliwością zamontowania kamery na podstawie – GRALmarine  Vpro. Pierwsze wrażenie dużego i nieporęcznego sprzętu znika natychmiast po wejściu do wody. Całość ma neutralną pływalność i zupełnie nie odczuwa się ciężaru ramion pod wodą. Po złożeniu ramiona układają się wzdłuż ciała nurka, nie przeszkadzając w płynięciu. Moc światła (2 x 30 W) i kąt skupienia 125 stopni pozwalają dobrze doświetlić plan, nie będąc jednocześnie zbyt blisko obiektywu – nie ma możliwości prześwietlenia kadru. Wmontowane w ramiona akumulatory ( 3,7 V Li-ion 10 Ah) wystarczają na godzinę świecenia, czyli tyle, ile akumulator kamery. Dobrym też rozwiązaniem  jest zastosowanie  LED 16 DUO WIDEO / 13,6 Ah. Najsilniejsza głowica wideo, do przejrzystych, czystych akwenów. Bardzo duża moc (160 W) i strumień światła 19200 lumenów pozwala na robienie profesjonalnych zdjęć i filmów. Z akumulatorem 13,6 Ah wystarcza na 65 minut świecenia pełną mocą.
       Dobór zasilania to głównie kwestia pojemności ale też wiele różnych innych parametrów,  w tym np. efekt “leniwej baterii”. Jest to zjawisko prowadzące do zmniejszenia pojemności ogniwa. Może występować prawie we wszystkich rodzajach akumulatorów. Zjawisko to – podobnie jak efekt pamięciowy – doprowadza do skrócenia czasu rozładowania. W przeciwieństwie jednak do efektu pamięciowego, efekt “leniwej baterii” jest nieszkodliwy i odwracalny. Poprzez pełne rozładowanie i ponowne naładowanie akumulatora można odzyskać jego całkowitą wydajność. Stosowany akumulator litowo-jonowy (Li-Ion) to rodzaj akumulatora elektrycznego. Efekt pamięci oraz efekt leniwej baterii nie występuje. Technologia ta pozwala na skumulowanie dwa razy więcej energii niż w akumulatorach NiMH (niklowo-metalowo-wodorkowy) o tym samym ciężarze i wielkości. Z racji tego, że akumulatory litowo-jonowe są jednymi z najlżejszych, znalazły zastosowanie w zasilaniu oświetlenia nurkowego. W ofercie GRALmarine mamy spory ich wybór o różnej pojemności, wielkości i wadze.
          Niestety, natura światła wciąż jest pewną zagadką, jako że nie znamy w pełni natury „medium” owej fali elektromagnetycznej, czyli samego zjawiska elektromagnetyzmu. Nie zwracając uwagi na „falowość” światła – toż to tylko jeden aspekt jego natury – czy na jego drugie  oblicze kwantowo – korpuskularne, my powinnyśmy być tak wyposażeni, by w żadnym momencie nurkowania nie ogarnęła nas  jednoznacznie  kojarzona z czarną barwą i utożsamiana ze złem, piekłem i zaświatami ciemność!
Tak jak doskonała (absolutna) ciemność jest teoretycznie możliwa tylko w temperaturze zera bezwzględnego, tak obecnie szansa na nurkowanie w ‘zwykłej’ ciemności przy dostępnej ofercie przedmiotów emitujących światło czyli źródeł światła – naszych latarek, jest minimalna.

Romuald M.Hłobaż

www.dotknacglebi.pl
Wroclaw, grudzień 2014