Zmieniamy kierunek, teraz Malta/Gozo
„Zmień się, a zmieni się świat”
Przysłowie Maltańskie
Znana i chętnie wybierana jako cel wycieczek i wypraw nurkowych Malta, to nie tylko wyspa, to położony w sercu Morza Śródziemnego kraj złożony z archipelagu kilku bezludnych wysepek i trzech wysp zamieszkałych: największej Malty, drugiej co do wielkości Gozo oraz Comino, na której cała infrastruktura sprowadza się do jednego hotelu. Stolica Republiki: Valletta.
Gozo –położona 6 km na północny zachód od Malty. Nad stolicą wyspy góruje cytadela wzniesiona w geograficznym środku Gozo. Miejsce to było zamieszkałe prawdopodobnie już 7 tys. lat temu, przez Fenicjan przybyłych z Włoch. Położony strategicznie archipelag maltański przez kolejne wieki przechodził z rąk do rąk. Arabowie nazwali powstałe wokół cytadeli miasto Rabatem (czyli „przedmieściami”). Pod koniec XIX w. za panowania Brytyjczyków na cześć królowej Wiktorii zostało przemianowane na Victorię. Życie turystyczne skoncentrowane jest praktycznie w dwóch miejscach – położonym na północy miasteczku Marsalfornoraz nad wrzynającą się w południowe wybrzeże zatoką Xlendi. Dzisiejsza Victoria to spokojne, stare, senne, rozbudowane wokół cytadeli miasteczko z pnącymi się wąskimi wybrukowanymi ulicami, otoczone ciasno kamienicami z charakterystycznym łamanym mansardowym dachem.
Malta znajduje się w strefie klimatu śródziemnomorskiego, z suchym, gorącym latem, łagodzonym przez bryzę. Zimy są łagodne i dość słoneczne. Temperatury wahają się w ciągu dnia od 16 °C w styczniu do 32 °C w sierpniu. Deszcz najczęściej pada między listopadem a lutym, ale opady są niewielkie.
Nas wita poranny mistral, najczęściej tu wiejący wiatr, według prognozy ma się zmienić na czasami wiejący sirocco. W pełnym składzie : Ola Szczepaniak owd diver, Ula Wolna deep diver, Andrzej Szczepaniak deep diver, Sylwester Szczepaniak deep diver, Maciej Wichrowski deep, Przemek Wichrowski deep diver, Arur Danielski deep diver, Paweł C.***CMAS i Andrzej Witczak Aowd diver oraz nienurkująca Barbara Szczepaniak zamieszkujemy w luksusowych apartamentach właśnie w Marsalforn.
Nurkowanie zaczynamy z plaży Mgarr ix-Xini. Do tej głębokiej i pięknej doliny dojeżdżamy samochodem mijając Xewkija z wybudowaną w 1661 roku majestatyczną wieżą. Jest to mała ale bardzo malownicza zatoka wzdłuż naturalnej doliny ze stromym ścianami. To miejsce z zacisznymi plażami oferujące spokój i piękne widoki. Idealne na nurkowanie sprawdzające i adaptujące z czystą wodą, jaskiniami i bogatym życiem podwodnym. Na spacer po dolinie i wieży oferującej unikalne i wspaniałe widoki nie starczyło czasu.
Wieczorem czas na wieczorną wyprawę kulinarną. W kuchni maltańskiej obce wpływy odgrywają znaczącą rolę. Bliskość Włoch spowodowała rozpowszechnienie na Malcie potraw z makaronu, po Brytyjczykach zostały steki, szarlotka i smażona ryba z frytkami. Autentyczne maltańskie potrawy należą do kuchni śródziemnomorskiej. Na początek, wybrana przez Olę dla wszystkich Soppa tal-armla – zupa jarzynowa podawana z kozim serem. Mięsożerna cześć grupy zamawia Braġjoli – zrazy wołowe z nadzieniem z mielonego mięsa, oliwek, jaj, bekonu, czerstwego pieczywa i pietruszki. Paweł z Andrzejem stawiają na Lampuka – rybę migrującą wzdłuż wybrzeży maltańskich od września do listopada. Wszystko urozmaicone warzywami które są często nadziewane farszem z cebuli, pietruszki, oliwek, czerstwego pieczywa, ziół i pomidorów a czasem mielonym mięsem .
Na przywitanie ktoś (i był to pewno Paweł) zamawia produkowane metodą szampańską musujące wino Cassar de Malte. Wśród ponad trzydziestu szczepów uprawianych na wyspach należących do Malty są m.in. plenne rodzime odmiany gellewza i mammolo (czerwone) oraz girgentina i gennarua (białe). Historycy uważają, że uprawa winorośli i tłoczenie wina zostało zapoczątkowana przez Fenicjan około VIII w. p.n.e. Była kontynuowana także w VIII w. przez Greków. W 480 p.n.e. Malta stała się kolonią Kartaginy. Wskutek wojen punickich przeszła w 218 p.n.e. w ręce Rzymian, którzy władali nią aż do upadku cesarstwa rzymskiego.
Kolejni władcy Wandalowie (445), Ostrogoci (477), Cesarstwo Wschodnio rzymskie, Bizancjum wspierali uprawy. Za czasów muzułmańskich (od IX) winnice zostały zaniedbane. Joannici po zajęciu wysp wprowadzili techniki uprawy znane z kontynentu, a winorośl przerabiali przede wszystkim na wino mszalne. Olivier de Serres opisywał w XVII w., że winorośl prowadzono w formie pergoli ze względu na brak powierzchni uprawnej.
 |
|
Winorośl prowadzona w formie pergoli, podobnie jak na Malcie w XVII w.
|
Obecnie, od lat 70. XX wieku uprawia się odmiany międzynarodowe, wśród nich chardonnay, merlot, cabernet sauvignon, cabernet franc, syrah i petit verdot.
Reqqa Point – Najbardziej wysunięty na północ punkt Gozo, mała zakrzywiona zatoka z niskim cyplem, wystającym z morza. W zależności od miejsca wejścia, dostęp jest z prawej lub z lewej strony cypla, tym razem nurkowania prowadzone z prawego wejścia wokół przylądka w lewo. Rafa jest pocięte przez liczne szczeliny, jaskinie i szczeliny i prowadzi do piaszczystego dna na 25m. Pierwsze minuty nurkowania zaczynamy płytko by po chwili dopłynąć do krawędzi rafy, która prowadzi stopniowo od 30m do 40m głębokości i więcej.
Wspaniały widok na czyste, błękitne wody zamieszkane przez niesamowitą różnorodnością morskiego życia. Olbrzymie skupisko kilku gatunków ryb, wszelkiego rodzaju i rozmiaru. Barakudy polujące szczególnie przy dużych głazach na lewej stronie rafy. Czujni obserwatorzy wypatrują homary, mureny, a także kolorowe ślimaki nagoskrzelne. Powrót na średniej głębokości 18m, to mijane duże ławice garbików (damselfish) i Bogues (pol: wielec, parzocha, gnojusz, jalec, jajczyk, jarąg, jarążek) pływających w blisko siebie, w słońcu sprawiających wrażenie srebrzystych chmur. Na koniec nurkowania, płynąc blisko ściany wracamy przez uroczy komin, który prowadzi od 17m do 6m.
Inland Sea − zatoka, zlokalizowana w zachodniej części wyspy Gozo, w miejscowości Dwejra. Zatoka jest połączona z morzem za pomocą wąskiego prześwitu między skalnymi urwiskami. Urocze spokojne nurkowanie.
Czas na wraki – MV Karwela. Niedawno zatopiony wrak, około 50m długości.
 |
| Xatt L-Ahmar |
Po krótkim płynięciu po powierzchni, zanurzenie do wraku, który daje wiele możliwych miejsc penetracji. Ze względu na jego głębokość, trzeba szczególnie pilnować czasu i kontrolować manometr. Prom został zatopiony jako sztuczna rafa dla nurków w Xatt L-Ahmar wraz z MV Cominoland 12 sierpnia 2006. Wrak jest teraz w pełni wypełniony powłoką glonów i bezkręgowców morskich, to także popularne żerowisko dla ślimaków. Spokojne głębokie wody wokół wraku to wzrost niektórych bardzo dużych rur spiralnych szorstników (Spirographis Spallanzani). Szorstniki są daleko spokrewnione z „właściwymi” ukwiałami. W przeciwieństwie do nich nie wędrują, niemal całe życie spędzając w rurce którą wytwarzają. Gatunki te mogą mieć 20 cm długości i mają kształt spirali z pióropuszem. Wieniec wystaje z mięsistej pokrytej glonami rury. Macki często mają brązowe, białe lub pomarańczowe pasy. Żywią się drobnymi planktonowymi organizmami.
 |
| Foto: Paweł Ciesielski |
Mająca na wszystko czas Ola przekazuje nam wynalezioną w niektórych przewodnikach o Malcie pewną ciekawostkę dotyczącą zegarów na wieżach maltańskich kościołów. Mówi ona, że zwykle na wieżach można znaleźć dwa zegary. Pierwszy wskazuje poprawny czas, zaś drugi jest (namalowany) fałszywy. Ma to zmylić diabła by ten nie wiedział, która faktycznie jest godzina i nie zdążył porywać odchodzących dusz. Oczywiście nie zawsze tak jest, czasem na kościele znaleźć można tylko jedna tarczę zegara (na drugiej wieży pozostawiono puste miejsce). Tak jest np. w Marsaxlokk, Gżirze czy Qrendi. Ale rzeczywiście na większości maltańskich kościołów (oczywiście tych z dwoma wieżami) znaleźć można dwie tarcze zegarowe. Np. w Żabbarze (prawy zegar) wskazuje cały czas 3:30, w San Ġiljan (St Julian’s) na kościele znajdującym się w zatoce Balluta (też prawy) pokazuje 10:10, w Mġarrze na Malcie (prawy) 11:45. Podobnie jest w innych miejscowościach i zwykle fałszywą godzinę pokazuje zegar na prawej wieży. Wyjątkiem na pewno jest kościół w miejscowości Xagħra na Gozo gdzie fałszywy jest lewy zegar, ustawiony na 11:48.
 |
| Xaghra Basilica Parish Church. foto Ula Wolna |
Blue Hole w Gozo jest oceniany jako jedno z najlepszych miejsc nurkowych Europy i znajduje się tuż pod malowniczym „Azure Window”
. Nurkowanie zaczyna się w Blue Hole i na głębokości 12m znajdziemy łuk, który przenosi nas do otwartego morza. Głębokości do 55m witają nas ogromną różnorodność ryb, życia morskiego i wielką przejrzystością wody. Jest to miejsce nurkowe idealne dla początkujących, jak i doświadczonych nurków, to też okazja zobaczyć 2 podwodne jaskinie z pięknymi refleksami przenikającego przez wszelakie szczeliny i otwory w skale światła.
Dzień wylotu przeznaczamy na powstałą w XVI wieku stolicę Malty La Valette. Nazwa wzięła się od jej założyciela, wielkiego mistrza joannitów – Jean’a Parisot’a de La Valette. Jak na stolicę przystało, miasto jest głośne, zatłoczone, pełne turystów ale też niezwykle interesujące, kuszące zabytkami, pamiątkami po zakonnikach i po brytyjskim panowaniu. Typowe czerwone budki telefoniczne, które kojarzymy zwykle z Londynem, są nieodłącznym elementem krajobrazu Valetty i Malty w ogóle. La Valetta prezentuje się najpiękniej jednak od strony morza – majestatyczne, piaskowe mury obronne i kopuła Katedry św. Jana na tle błękitnego nieba. Piękna, zadbana i zjawiskowa dama, potrafi oczarować swoją architekturą. Wąskie uliczki, kamienne, stare domy, kościoły, kolorowe balkony. Nad samym morzem, nie daleko portu odwiedzamy ciekawe Muzeum Fortyfikacji. Można do niego wejść za darmo i zobaczyć między innymi mnóstwo modeli prezentujących niezdobyte miasto. Z najwyższego piętra Muzeum Fortyfikacji rozciąga się ładny widok – warto więc tu zajrzeć chociażby po to.
Szukamy opisywanych przez historyków Oberży Rycerskich. Przybywające z różnych stron Europy grupy zakonników różnych narodowości zakładały domy (auberge), gdzie mogły się spotykać i mieszkać. Spacerując po ulicach La Valetty zauważymy oberżę aragońską na przeciwko której wznosi się Kościół Anglikański, oberżę bawarską (należała do zakonników z Bawarii, Wielkiej Brytanii i Polski), oberżę kastylijską (dziś ta znakomita budowla przebudowana w stylu barokowym jest siedzibą premiera Malty), oberżę włoskich zakonników (dziś Maltańska Izba Turystyki), oberżę zakonników z Prowansji (obecnie Muzeum Narodowe). Kolejny obiekt historyczny Katedra św Jana, z zewnątrz niepozorna budowla, a w środku zachwyca barokowym wystrojem – złoto, przepych, kolory mogą tu naprawdę przytłoczyć. Warto spojrzeć w górę – na sufit, który ozdobiony jest malowidłami prezentującymi sceny z życia patrona kościoła ale też na podłogę, wyłożoną płytami nagrobnymi rycerzy. Osobna kolejka wiedzie nas do kaplicy, gdzie wystawione jest przepiękne dzieło Caravaggia – Ścięcie Jana Chrzciciela.
Jeszcze starsze legendy mówią, że na wpół żywego Odyseusza (w mitologii greckiej król Itaki; bohater Odysei Homera) fale wyrzuciły na piaszczysty brzeg wyspy Ogigii (Gozo?). Rozbitka znalazła nimfa Kalipso. Mieszkanie miała w ślicznej grocie, dokoła której rosły cyprysy, topole, osiki. Z czterech źródeł wybiegały srebrne strumienie, a wiecznie zielone łąki pachniały fiołkami. Kalipso poiła Odyseusza nektarem i karmiła ambrozją, chciała żeby szybko wrócił do zdrowia i był jej mężczyzną. Boska wybawicielka obiecywała mu nieśmiertelność, wieczną młodość, prosiła, żeby został jej mężem. Czy tak było? A może on wcale nie miał ochoty opuszczać pięknej wyspy?
My też zostalibyśmy dłużej….. Czas jednak wracać do domu!
RMH
Ps: oferta MDT na rok 2016, w tym na Maltę, dostępna już od stycznia…
Romek M. Hłobaż – nurek zawodowy i techniczny, instruktor nurkowania wielu federacji, wydał ponad 1500 certyfikatów, wyszkolił ponad 60 instruktorów, oraz wielu znanych polskich nurków technicznych. Wyróżniony za osiągnięcia dydaktyczno/wychowawcze państwowym odznaczeniem – Medal Komisji Edukacji Narodowej. Odbył w swojej karierze ponad 5000 nurkowań na akwenach całego świata, uczestniczył jako konsultant i nurek zabezpieczający w rekordzie głębokości Polski i innych ciekawych projektach nurkowych. Mając świadomość ryzyka i respekt nie zagłuszony rutyną, głębokość 100 m przekraczał kilkadziesiąt razy a jego wiedza, spokój i opanowanie, wielu pozwoliła na bezpieczny powrót z tej głębokości. Autor filmowych zdjęć specjalnych – www.filmpolski.pl i książki „Dotknąć Głębi” www.dotknacglebi.pl
 |
| Ola Szczepaniak owd diver, Ula Wolna deep diver, Andrzej Szczepaniak deep diver, Sylwester Szczepaniak deep diver, Maciej Wichrowski deep, Przemek Wichrowski deep diver, Arur Danielski deep diver, Paweł C.***CMAS i Andrzej Witczak Aowd diver , RMH instruktor |